بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 197

چانه لغی-راز داری نکردن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی
پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

خجالتی-کم رو-پرحیا

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

آفتاب به آفتاب-هر روز

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

انگشت‌شمار(کم، معدود)

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن
تنگ هم-چسبیده به هم

دزدیده-دزدکی

دو به دو-دو تا دو تا

زیر جامه-زیر شلواری

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

دست آموز کردن-تربیت کردن
باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

 

 

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

 

آهوی خاور(آفتاب)

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

تشریف داشتن-حضور داشتن

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

ریختن مو-سخت وحشت کردن
بند-ریسمان-طناب-رشته

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

چرک و خون-چرک آلوده به خون

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

تک و توک-به ندرت-کمی

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

پوست کنده-رک و بی پرده

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

بی بو و بی خاصیت-کسی که سود و زیانی ندارد
آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

تنبل خان-تن پرور

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

 

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

 

ادرار کوچک-شاش
چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

 

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

تخت و تبار-خوب و رو به راه

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود
پیه سوز- پی سوز

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد

 

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

به تور زدن- به تور انداختن

اُق زدن(بالا آوردن)

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

خبرکش-سخن چین
تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

 

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه
زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت
خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

چغلی کردن-شکایت کردن

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

اجباری-خدمت سربازی

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

 

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت
آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

زیر سر داشتن-آماده شدن

 
ترقه فرنگی-بچه ی شرور
 

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

حرص خوردن-عصبانی شدن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

رو انداز-لحاف

دیگ به سر-لو لو

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

 

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

جز زدن-ناله و زاری کردن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند
به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

اوستا چسک-فضول و مزاحم-سرخر
 

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن
تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن
بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است
حقه زدن-فریب دادن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

 
آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

در چاه افتادن-فریب خوردن

دود-دخانیات-مواد مخدر

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح

 

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

روده دراز-پر حرف-وراج

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

 

 

جوغ-جوی آب

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن
زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

 

 

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

 

 

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

چاسان فاسان-آرایش-بزک

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول
تند کردن-سریع شدن در رفتار و حرکت-زبان گز کردن غذا

پشت و رو کردن-برگرداندن جامه به صورتی که رو پشت و پشت رو شود
اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

حرف گوش کن-حرف شنو

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

تنگاب آمدن-به جان آمدن

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

خبرنگاری-کار خبرنگار

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

زیر چاقی-مهارت

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

بده اون دستت-آی زکی !
باش !-نگاه کن-ببین

چانه-گلوله ی خمیر نان

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

جامه شور-رختشوی
دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز

 
پاکار-امر بر-پادو-مباشر
دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن
به آخر خط رسیدن-به پایان کار
این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.
بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی
ذلیل مرده-ذلیل شده

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)
تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

آب و گاوشان یکی بودن-شریک و همدست بودن

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

راحت کردن-کشتن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن

چپ دادن-رد کردن

استخوان‌دار-محکم-بااراده

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن
به درک- به جهنم
دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند
بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد
 

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

کار شگفت‌انگیز کردن

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن
چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

 
بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

 

زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن
بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو
چشم شور-آن که چشم زخم زند

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

 

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

دور دست-جایی دور

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ
دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن
تَک-بی نظیر-مفرد-تنها
بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

 

 

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

 

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

ترش کردن-عصبانی شدن

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

به حق چیزهای ندیده و نشنیده-پس از شنیدن حرفی یا دیدن چیزی تعجب آور می گویند

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

خانم-زن بدکاره-هرزه

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی
از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

بالا آوردن-استفراغ کردن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

حق البوق-رشوه

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

جاده کوبی-راه صاف کردن

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر
زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

 

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

 
ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

آب نخوردن(درنگ نکردن)

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس
تک و دو-دوندگی-درماندگی

 
آکَل-آقای کربلایی

 

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)
چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

 
پیش رس-زود رس

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

 

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

 

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

آتشِ تر-شراب-لب معشوق

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود
تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

دست آموز-تربیت شده-آموخته

حسرت به دل ماندن-به آرزوی خود نرسیدن
خیط کاشتن-خطا کردن
دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

ریش توپی-ریش تپه

تاریخچه-تاریخ مختصر

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

پشه زدن-نیش زدن پشه
زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن
بغل پر کن-دختر یا زن چاق

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

پادگان-سربازخانه

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)
راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد

تیر در کردن-تیراندازی کردن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند
دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن
زاهرو-دالان-سرسرا
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

دق مرگ-دق کش

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

چشم و همچشمی-رقابت

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

بد قدم-نامبارک-بد شگون

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

پیه آوردن-چاق شدن

 

کار شگفت‌انگیز کردن

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند
اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)
تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

 

به پول رساندن-فروختن
خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران