آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

پیش-برنده-آن که جلو است

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

تلخه-تریاک-سوخته

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

از بر گفتن یا نوشتن(متنی به اتکاء حافظه)

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

تَپوک-ضربه ی دست یا پا
تک و تا-جنب و جوش
جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

 

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

چه چه زدن-خواندن بلبل-سخت خوش آواز خواندن

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

حساب کشیدن-حساب خواستن
خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

آن چنانی-چنانکه خود می‌دانی-بسیار گران‌بها-بسیار عجیب

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

دوره-مهمانی-زمانه

 
آهوی خاور(آفتاب)

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی
دوام آوردن-استقامت کردن

 

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

 
چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن
دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن

دو پولی-کالای بی ارزش

 

 

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

دلقک-شخص مسخره
چار-کوتاه شده ی عدد چهار-مترادف چشم

پَس-ناجور-خراب

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن
زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید
تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

آب تاختن(پیشاب کردن)

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

 

خرس گنده-برای تحقیر به کسانی که اداهای خارج از سن خود در می آورند گفته می شود

چال افتادن-گود شدن

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

رومیزی-منسوب به میز

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده
باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن

 

جفتک زن-لگد زن

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن
بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل
دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

خوشایند-مطبوع-پسندیده

مال دنیا

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

خانه خمیر-نگا. خانه خراب

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

درآمد-عایدی

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا
تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن
دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن
حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

 

چرک کردن-عفونت کردن زخم
خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

بادپا-تند رو-تیز تک

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

دو رگه-از دو نژاد محتلف

جلز-نگا. جز

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

 

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

چپری آمدن-زود آمدن

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

 

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

 

جراندن-جر دادن-پاره کردن

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد
جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است
چارلا-چهار لا-چهار تو

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

تو گود-ظرف عمیق برای آش و سوپ و جز آن ها

جوغ-جوی آب

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن

درد دل-غم و اندوه درونی

 
به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)

جَرّ-کشمکش دعوا

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

ریغ-مواد درون امعا و احشا

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

اسب چوبین-تابوت

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

 

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا
 

خبرکش-سخن چین
دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

حبه کردن-دانه دانه کردن
دیپلمه-کسی که دیپلم دارد

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

پا برهنه-بدون کفش

جا افتادن-سر جای خود آمدن

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

 

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)
بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد
جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

 

رضا شدن-راضی شدن

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن
رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

در هم لولیدن-توی هم رفتن

چَکه-شوخ و بذله گو

 
پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن
از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)

 

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

 

 

 

دست فروشی-شغل دست فروش

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

 

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

 
اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا

زیر سری-بالش-متکا

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون
چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

پا سوخت-پا بد-بد شانس

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

 

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن
 

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن
آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

 

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

زهر چشم-نگاه خشم آلود

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

تنبان درآر-بی حیا-دریده

خداپسندانه-مورد پسند خدا

پول چای دادن-انعام دادن

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

دخالت کردن-در آمدن در کاری

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

 

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

دبور-بی سر و پا-لات-ولگرد-آسمان جل

چرمی-از جنس چرم

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی
خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

خواربار-ارزاق-خوراک

دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها

تَشَر-پرخاش-عتاب-سرزنش آمیخته با فریاد

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

انداختنی(جنس نامرغوب)

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

 

خواری و زاری-پریشان حالی

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم
چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری
روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار

خود را خوردن-رنج بردن

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن
زیر زبانی-یواش و آهسته-سخنی که از روی بی میلی گفته می شود

 

 

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

 
زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

 

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

انداختنی(جنس نامرغوب)

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

بامب-توسری

دست زدن-لمس کردن

 

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

خم شدن-دولا شدن